Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

1

Эп çуралнă çĕршыв çырмаллă, сăртлă.

Эп çуралнă çĕршыв-хирсем, вăрмансем.

Ачашпа — ачаш, усалпа — шăртлă

Калаçаççĕ манăн ентеш-тăвансем.

Ялĕсем кунта айлăмра та, сăртра та —

Анаткас е Тукас сахал мар таврара.

Хăрах урупа сăрт çинче тăратăн,

Хăраххи чӳхенет çырмара, шывра.

Экзотика çук — тинĕссем те, тусем те...

Попугай курăнмасть, ӳсмест хăть банан.

Çаплах пурăнатăн, ĕçлен, тӳсетĕн —

Савăнан, мухтанан, йăпанан.

Çулталăкăн вăхăт тăваттă тетпĕр —

Тăваттăш те питĕ хитре ку енче.

Ĕçлетпĕр, саватпăр та хĕпĕртетпĕр

Айлăмра, сăртра, ун тайлăмĕнче.

Калас-тăк, хăйĕн темскерĕ пур сăртăн,

Çавăнпа ачаран юрататăп ăна.

Пĕчĕклех ун енне пăхкалаттăм вăрттăн,

Çурлапа тыр вырма çул çитсен мана.

Хушатчĕ аннем: «Халь кăшт выр-ха. Канăн,

Хĕвел çав сăртпа танлашсан», — тесе.

Выраттăм, çулаттăм, çапаттăм. Манăн

Хул-çурăм пиçрĕ, канасса кĕтсех.

Телей те, инкек те сăртахчĕ маншăн

Малалла

Кун мар, иртет этем ĕмри,

Ире ачалăх темĕр-и?

Хĕвел кулса тухать йăл-йăл!

Хăвна туятăн çăп-çăмăл.

Утса-чупса çӳрес килет,

Чĕрӳ сике-сике илет

Савăннипе, чун тулнипе,

Сĕме сĕрсе ир килнипе.

Ыйха уçса яратăн та,

Ĕç-пуç вĕрет сан аллунта.

Тапаланать тӳпенелле

Хĕвел-атте яланхилле.

Хĕрӳлленсе çитет тĕнче

Татах та кăнтăр тĕлĕнсе.

Ачалăх, яшлăх — хыçалта,

Вĕрет ĕç хулара, ялта.

Эс — вăйпитти, эс — пăхаттир,

Чечекленет ем-ешĕл хир.

Вăрман тумланнă симĕс тум,

Çăра çеремлĕ ешĕл ум.

Кăмăл тулать телейпеле, —

Çут ĕмĕт çитнĕ темелле.

Пĕрне-пĕри юратнăран

Сăмах хушма та аптăран.

Ача-пăча кил умĕнче

Вылять-кулать çерем çинче.

Кустăрма пек анать кусса

Хĕвел, кăмăлсене хуçса.

Анса-анса пынипелен

Ăшши чакса пырать хуллен.

Пĕлĕтпеле хуплать питне,

Вĕçлет вăл пĕр кунхи ĕçне.

Кĕтӳ анать, чакать хавха,

Питĕрĕнет кил-çурт, хапха.

Юлашкинчен хĕвел анать,

Малалла

Тĕлĕнтеретĕн... эс мана шалтах. Сана хаçат редакцийĕнче ĕç сĕнеççĕ, эсĕ вара яхăнне те килĕшместĕн! Эс мĕскер, хăвна поэзире çул тупнă тесе шухăшлатăн-им? Çук пуль, тăванăм. Апла тăк ярса ил хаçат ĕçне, айван. Шалу та çителĕклĕ, яту-шыву та пулĕ.

Çаплах килĕшес теместĕн-и? Ирĕклĕх кирлĕ тетĕн-и? Апла тăк итле, ирĕклĕх мĕн иккенне, ун хакне хăвах ăнкарăн!

Сэген мĕçье хăй пурнăçĕнче качакасемпе ăнтарайман. Пур качакине те вăл пĕрешкел çухатнă. Пĕр-пĕр ир унăн черетлĕ качаки пăявран вĕçерĕнсе тарнă та ăна кашкăр тытса çинĕ. Качакасем ытла та пуçтах-çке-ха.

Пĕррехинче Сэген мĕçье каллех качака туянать, Бланкет ятлăскере. Ку ĕнтĕ çиччĕмĕш качака. Хальхинче вăл çамрăккине суйласа илет. Тен, хăнăхĕ те — майĕпен пурăнсах кайĕ хуçи патĕнче.

Мĕн тери савăнăç — пăхса тăранаймасть хуçи çамрăк качака çине! Юр пек шурăскерĕн ури чĕрнисем йĕпхĕм хура та йăлтăркка, çитĕнсе пыракан мăйракисем... Сэген мĕçье пӳрт çумĕнчи сарайра усрама шутларĕ ăна. Çăра курăклă улăхра вăрăм пăявпа кăкарать: çи хырăму сарăличчен.

Темиçе кун иртсенех качака кичемленме пуçларĕ. Вăл ту тăрнелле пăхать вĕçĕмсĕр. Çавăнта хăпарса ирĕкре çӳрес килет унăн. Сисмесĕрех качакана тунсăх пусать, начарланса каять.

Малалла

«Ялĕ çывăх мар,

Шывĕ тутлă мар.

Эх, аттем, унта

Эс мана ан пар.

Савнă çыннăм мар,

Курнă йĕкĕт мар.

Эх, аттем, мана

Эс ăна ан пар.

Тĕртнĕ пирĕм çук,

Сумлă мулăм çук,

Ют çын килĕнче

Хăрхăм эс ун чух...» —

Халь те асăмра

Çак юрри аннен.

Кӳтнĕ хушăра

Юрлатчĕ хуллен.

Тухнă вăл савса

Хăйĕн мăшăрне.

Хăр-тăлăх юлса

Курнă нушине.

...Вăрçă çунтарать,

Терчĕ, ах, мĕн чул.

Çын чунĕ чăтать,

Тен, тимĕр вăл, чул?

Ун чух юрри те

Вутлă куççуль пек.

Кур, кашни килте

Пуç тулли инкек...

Илтнĕ ĕлĕкрен

Çак юрра анне.

Тахшĕ чĕререн

Хывнă хĕн чухне:

«Ялĕ çывăх мар,

Шывĕ тутлă мар.

Эх, аттем, унта

Эс мана ан пар...»

Тунтикун

Чăтсан та юрĕ,

Пуçăнам-ха ĕçе урă...

Ытларикун

Карăнам-ха,

Пуçлăх умне курăнам-ха.

Юнкун

Çитсен ярăнас,

Ярса панă чух — ярас!

Кĕçнерникун

Кĕçенес!

Мухмăра ирех чĕртес...

Эрнекун

Ятне тăвас,

Иртерех киле шăвас.

Шăматкун

Вара — килте!

Ларас çук çыхса кĕлте.

Вырсарникун

Чарăнас.

Ыран çĕнĕрен пуçлас.

Пуç тайса пăхса тăратăп

Шурă палăк умĕнче.

Çич ята унта вулатăп —

Çитмĕл паттăр хушшинче.

Чĕрĕ пек умра куратăп

Эп вĕсен кашнин сăнне.

Халь те ак асра тытатăп

Çил-тăманлă хĕл кунне.

...Юр ашса пырса кĕреççĕ

Икĕ йĕкĕт васкаса.

— Вăйçă пулччĕ, шăллăм, — теççĕ, —

Ир каятпăр ак тухса...

Ав, анне те макăраслăн,

— Савăнтарччĕ, — тет, — ачам...

Çил улать тулта татаслăн,

Тăвăр, тĕксĕм тӳр урам.

Сумлăн кĕç уртса яраççĕ

Шурă сĕлкĕ ман мăйран.

Тĕп пукан çине лартаççĕ,

Лăп лăпкаççĕ çурăмран.

— Вут-вăрçа ыран каятпăр,

Ялăм-йышăм, ай, сыв пул!

Тен, унта пуçа хуратпăр,

Ыр сунса эс курса юл!

— Ик çăрха кӳлсе тăратнă,

Яр уçсамăр хапхăра.

Вир пăтти ятне антарнă,

Пил парсамăр ачăра.

Ал сулса паян юрлатпăр,

Эс ан ман, тăван, çакна.

Ал сулса паян ташлатпăр,

Шăллăм, тыт-ха купăсна...—

Малалла

— Хам ăша эп хам кĕретĕп,

Хун тĕви çинче çӳретĕп,—

Тет чăваш таки — шăрттанĕ,

Кам çакна, атьсемĕр, манĕ?..

Эй, чăваш, хăçан каланă

Эс çакна, епле хайланă?

Эс ăçта унпа çӳренĕ,

Пурнăç çулĕ тĕрĕленĕ?

Хăш енче яту çĕкленнĕ,

Хăш енче чапу кĕрленĕ?..

Сан юрру ăçта янранă,

Чатăру ăçта хумханнă?

Эс миçе вут-тăвăл тӳснĕ,

Йыш-çурту çапах сан ӳснĕ...

Пулнă хĕç чăваш шăрттанĕ,

Ту-сăрта вăл касаканĕ.

Йывăр çул-сукмак-и ӳкнĕ —

Тур утсем ăна, тет, çинĕ.

Тус-йыша шăрттан сăйланă,

Шур ейме çинче вăл ларнă.

Çичĕ ют унран харанă,

Çăтăх чун — вăйне пусарнă.

...Мĕн тери чăваш сăмахĕ —

Иксĕлми иккен уртмахĕ.

Эс, тăван, туятăн пулĕ:

Сар шăрттан — чăваш кунçулĕ.

Аптăрать хай хаяр Супетей

Илейменшĕн Сăвар хулине...

«Шапатан тухатмăш» юрăран

I

Час-час килетĕп эп кунта,

Чуна туртать çап-çут Вăта.

Ларатăп та шур чул çине

Çитеп вара çулпа пине...

Путатăп эпĕ шухăша,

Çӳреп пин çул аша-аша,

Илтеп сасартăк хаш чухне

Уртан сехреллĕ сассине.

Килсе тухать хура утпа

Нӳкер хĕçпе те хĕм-вутпа.

Утап вара вăрçа тухса —

Кистен çакса, чукмар тытса.

«Тăшман таптать тăван çĕре,

Чура тăвасшăн вăл пире!

Çĕрне-шывна, ачам, сыхла,

Кăрал тытсам эс арпуçла!» —

Пиллет мана тăван анне,

Парса аттен кăвак хăртне.

Пиллет мана вăрман, уй-хир:

«Калла ан чак! Хурах вăл, хир!

Арçын ятне тытса чысра,

Вучах вутне куç пек упра!..»

Хиреп вара эп тăшмана,

Çĕршыв парать вăй-хал мана.

Кĕçех хурах сăрне ярать —

Чăл-пар тусать, чакать, тарать!

Каллех хĕвел хавас çиçет,

Малалла

— Итле-ха, итле, ырă çыннăм! — чĕнчĕ такам хыçра.

«Мана чĕнеççĕ-ши?» — терĕм те çаврăнса пăхрăм. Шăтарасла ман çине çӳллĕ арçын пăхать. Тумтирĕ лӳчĕркеннĕ, куçĕ-пуçĕ те яках мар, сухалĕ тăрлавсăр ӳссе кайнă тата, çӳçне кастарма васкамасть курăнать. Хĕрĕнкĕ мар хăй, тăп-тăр урах. Чăнласах мана чĕнет иккен.

— Кала-ха, тархасшăн, хăш пӳлĕмре ларать-ши çакăнта Камиль?

— Камиль? — тĕлĕнтĕм эпĕ. — Пĕлместĕп, пирĕн организацире çуккă ун пек ятлă çын...

— Мĕнле çук, ан тĕлĕнтер! — эпĕ çакă çынна пĕлменнишĕн халь-халь чышкă парас пек тăчĕ арçын. — Камиле пĕлместĕн тĕк, мĕн туса çӳретĕн кунта? Халех кутран тапса кăларса ямалла сана кунтан. Камилĕ хăй пĕлес пулсан çакна...

— Мĕнлерех вăл апла пулсан, тен, ăнкарăп?

— Астумастăн-и вара, унччен «Сельхозтехникăра» КамАЗпа ĕçлетчĕ вăл. Эпĕ те пĕрле шоферта çӳреттĕм унпа. Эх, çамрăкчĕ эпир! Эх, тĕрлеттереттĕмĕр! Эрех-сăра пĕрле ĕçнĕ, пĕрне-пĕри хăварман пĕр стаканран та.

— Çук, асаилейместĕп «Сельхозтехникăри» Камиле...

— Кайран ПМКа начальникне турттарма кайрĕ. Пултарать çав Камиль! Çĕнĕ çуртра çĕнĕ хваттер илчĕ, виçĕ пӳлĕмлине. Арăмне кӳршĕ организацире главбуха лартма пулăшрĕ... Пĕлместĕн-и вара?

Малалла

Шараф Мударриса

Кĕрлерĕ кĕр! Хура Ката —

Тăван ялу, Шараф-ага.

Кăтартрăн эс тутар чунне,

Чĕнсе мана Сабан туйне.

Кăтартрăн эс сӳнми илем —

Чĕре вăйне çĕклен хĕлхем.

Çуртун сăйне, чысне курса,

Ларатăп халь кунак пулса.

Тальян юрлать, ташлать курай,

Куçне шăлса илет бабай.

Кĕвве майпен тăса-тăса,

Кайри кунне илет аса:

— Хура Ката — хитре Ката,

Пулан пуль эс кăçал хăта.

Хура куçне, чипер хĕрне,

Паран пуль эс мана пĕрне...

...Хура Ката, ĕлккен кĕтес,

Асран нихçан тухмастăн эс.